سوءمصرف مواد و داروهای مخدر امروزه به عنوان یکی از مهم ترین عوامل مرگ و میر ناشی از عوامل شیمیایی و دارویی در کشور تبدیل شده است، به طوری که سالانه در حدود نیمی از کل موارد مسمومیت های کشنده دارویی و شیمیایی در کشور، در اثر مسمومیت های حاد ناشی از داروها و مواد مخدر می باشد.

مرگ ناشی از مسمومیت های حاد با مواد مخدر ممکن است در اثر مصرف میزان بالای این مواد (در اثر تغییر درصد خلوص مواد مخدر خیابانی و یا مصرف مقادیر بیش از حد به قصد خودکشی) و یا مصرف همزمان الکل و سایر داروها مانند انواع داروهای آرام بخش- خواب آور (مانند: بنزودیازپین ها)، شل کننده های عضلانی، داروهای ضد حساسیت و داروهای ضدافسردگی و یا به صورت اتفاقی به ویژه در کودکان رخ دهد. همچنین مرگ ناشی از مواد مخدر و محرک می تواند در افرادی که اقدام به قاچاق مواد مخدر از طریق بلعیدن بسته های مواد می نمایند و  پاره شدن و یا باز شدن این بسته های بلعیده در دستگاه گوارشی آنان، رخ دهد. بروز انواع بیماری هلی عفونی مانند: ایدز، هپاتیت، سل و ... و یا انواع بیماری های کبدی مانند سیروز و نارسایی کبدی نیز بخشی از  علل مرگ در موارد مصرف مزمن مواد مخدر می باشد. تصادفات رانندگی، حوادث محیط کار، نزاعات و افزایش میل به خودکشی از دیگر علل غیرمستقیم  بروز مرگ در اثر مصرف مواد مخدر می باشند.

یکی از داروهای مخدری که سوء مصرف آن در کشور وجود دارد ترامادول است.  ترامادول يك داروي ضددرد مخدر است كه اولين بار در سال 1962 توسط شركت داروسازی Grünenthal  آلمان سنتز شد. اين دارو، از نظر ساختار شیمیایی مشابه كدئين مي باشد.  دارو به شکل قرص، کپسول و آمپول به عنوان یک داروی ضددرد در درمان دردهای متوسط تا شدید (مانند: درد های حاد پس از اعمال جراحی و تروما و یا دردهای مزمن مانند: دردهاي سرطاني و استئوآرتريت) با تجویز پزشک به شکل خوراکی و یا تزریقی مورد استفاده قرار می گیرد. بخشی از اثرات ضددردی این دارو از طریق مکانیسم های مشابه داروها و مواد مخدر در  سیستم عصبی بدن ایجاد می شود.

مهم ترين عوارض جانبي ترامادول عبارتند از : تهوع، گيجي، خواب آلودگي، ضعف، سردرد، تعريق، استفراغ، خشكي دهان، يبوست، اسهال، تپش قلب، افت فشار خون وضعيتي( به ويژه بعد از تزريق سريع داخل وريدي) ،کاهش تنفس، لرزش، توهم، اضطراب، بي قراري و تشنج. تشنج به عنوان یک عارضه جانبی مهم دارو حتی در دوزهای پایین رخ می دهد. با افزایش دوز مصرفی، احتمال بروز تشنج نیز در فرد مصرف کننده افزایش می یابد.

مصرف این دارو به صورت منظم و بيشتر از يك ماه- به خصوص به صورت خودسرانه و بدون تجویز پزشک- می تواند باعث بروز وابستگي واعتیاد در فرد مصرف کننده شود. به طوری که کاهش مقدار مصرف و یا قطع ناگهانی دارو در فرد با علايم و نشانه هايی مشابه قطع مواد مخدر (موسوم به  سندرم ترک مواد مخدر) از جمله بي قراري، اضطراب، تعريق، بي خوابي، بيش فعالي، لرزش و اختلالات گوارشي مانند اسهال بروز می نماید. ترامادول به عنوان یک جزء  در برخی از فرآورده های غیرقانونی، بدون مجوز و تقلبی گیاهی که جهت درمان اعتیاد و یا ناتوانی جنسی در کانال های ماهواره ای و یا شبکه های اینترنتی تبلیغ می شود، مشاهده شده است. سوء مصرف ترامادول با هدف افزایش میل جنسی و یا  به عنوان جایگزین مواد مخدر در افراد معتاد، سبب بروز مسمومیت های شدید و در برخی از موارد منجر به فوت در افراد  مصرف کننده می گردد.

 سوء مصرف ترامادول در بسياري از كشورهاي جهان از جمله کشور ما گزارش شده است. مصرف ترامادول همراه با ساير داروها مانند مواد مخدر، بنزوديازپين ها، باربيتورات ها، داروهاي ضدافسردگي، آنتي هيستامين ها و الكل با  افزایش خطر مرگ همراه است. علايم و نشانه هاي مسموميت در اثر مصرف مقادير زیاد مشابه مسموميت با داروها و مواد مخدر بوده و شامل علایم و نشانه های زیر مي باشند: خواب آلودگي، گيجي، كاهش سطح هوشياري، تهوع ، استفراغ، بی نظمی ضربان قلب، تشنج، اختلالات و توقف تنفس، کوما و مرگ

تشنج در دوزهاي بالا، به عنوان يكي از تظاهرات مهم باليني در اين مسموميت محسوب مي شود. ميزان بروز تشنجات اوليه در مطالعات مختلف متفاوت و در حدود 50-10 درصد گزارش شده است. مصرف دوز بالا، سابقه سوء مصرف مواد، مصرف همزمان الكل، سن 54-24 سال، سابقه تشنج و بیماری صرع، سكته مغزي و ضربه سر از جمله عوامل خطر بروز تشنج در اين مسموميت گزارش شده اند. با اين وجود برخي از مطالعات، بروز تشنج در دوزهاي 100 ميلي گرم از دارو را نيز در بيماران با سابقه سوء مصرف، نشان داده اند.

روابط عمومي معاونت غذا و دارو

دانشگاه علوم پزشکي مشهد